Extra

Uw gezondheidskapitaal hangt af van de toestand van uw mitochondriën

Een mitochondrion is van oorsprong een prototypische bacterie die we hebben overgenomen. We hebben er een paar miljoen van die op celniveau in hoge concentratie voorkomen in de spieren, de hersenen, het netvlies en het sperma. Ze maken de productie van verschillende stoffen, zoals ATP, mogelijk via bèta-oxidatie, de krebscyclus en de ademhalingsketen in het kader van de oxidatieve fosforylering. 

Maar waarom zijn ze zo belangrijk voor ons gezondheidskapitaal?

Een alomtegenwoordige rol

ATP is een ubiquitaire stof die zowat overal in het lichaam wordt gebruikt zodra er sprake is van energieverbruik. Elke dag maakt een individu met een normale mitochondriale werking ongeveer 50kg ATP aan. Als er zich een stoornis voordoet, treden deze energiecentrales in werking bij alle zogenaamde beschavingsziekten, in het verouderingsproces, zowel op niveau van de huid (rimpels), van het locomotorische systeem (artrose), kanker, bij de meeste cardiovasculaire aandoeningen, onvruchtbaarheid, atrofie van de hersenen, diabetes en depressie, als bij sportprestaties en nog tal van andere situaties waarin het essentieel is dat het lichaam energie aanvoert. Dat geldt bv. voor de hersenen, die meer dan 70% van de geproduceerde energie verbruiken, wat meteen het verband verklaart tussen een tekort aan mitochondrions en neurodegeneratieve ziekten zoals dementie en alzheimer. De vaakst voorkomende symptomen als gevolg van een gebrekkige aanmaak van ATP zijn: vermoeidheid, spierzwakte, grijzende haren, verslechtering van het zicht en van het gehoor.

Meerdere oorzaken voor een slechte werking

Om er maar een paar te noemen: organische verontreinigende stoffen (pesticiden enz.), zware metalen (bv. in tonijn, zalm enz.), veel courant voorgeschreven geneesmiddelen, genetische aanleg, veroudering, alcohol, oxidatieve stress enz. Voedingstekorten zijn de belangrijkste oorzaak van een ontregelde energieproductie van de mitochondrions. Die verslinden namelijk enorm veel oligo-elementen en hebben ijzer, magnesium, vitamines A, B1,B2,B3,B5, C, E, alfaliponzuur, omega 3, omega 6, carnitine, CoQ10, zink, koper, selenium, gereduceerd glutathion en acetylcysteïne nodig. Hoe beter een soort zijn mitochondrions beschermt, hoe langer ze zal leven. Hoe beter de oxidatieve stress onder controle is, hoe meer het mitochondrion intact blijft. Met het ouder worden is verandering onvermijdelijk en treden er dus vermoeidheid en ook neurodegeneratieve ziekten op door accumulatie van minder goed presterende mitochondrions.

Hoe kunnen we hun werking optimaliseren?

De bescherming van het potentieel van onze mitochondrions begint altijd met zorgen voor een goede voedingstoestand door kwalitatieve voedingsmiddelen te gebruiken, afwisseling in de voeding te brengen, maar ook door goed te kauwen. Helaas zijn bepaalde voedingselementen niet meer in voldoende mate vertegenwoordigd in onze dagelijkse voeding, en dan moet er een beroep worden gedaan op 'intelligente' en matige (!) suppletie. 

Vitamine B1 is cruciaal voor de hersenen, want die voeden zich uitsluitend met glucose (pyruvaat). Een B1-tekort veroorzaakt malabsorptie van pyruvaat, wat kan leiden tot verminderde prestaties van de hersenen en fysieke prestaties, met uiteindelijk vermoeidheid, ADHD, epilepsie en slechtere intellectuele prestaties en schoolresultaten tot gevolg.

We maken vaak te weinig Q10 aan, zeker als we een statine gebruiken (belemmert de aanmaak van Q10). Q10 is net als ijzer essentieel voor de productie en de opslag van Energie in de mitochondrions. 

L-camitine, een element dat voor 75% afkomstig is uit de inname van rood vlees en voor 25% wordt aangemaakt door onze eigen cellen, maakt het mogelijk om vetten om te zetten in energie en speelt dus een belangrijke rol bij het beoefenen van uithoudingssporten, afslanking en het onder controle brengen van diabetes. In geval van een ontstekingsproces moeten de mitochondrions hard werken, waardoor ze vroegtijdig verouderen, wat dan weer kan leiden tot ernstige ziekten. De werking van de mitochondrions optimaliseren gebeurt ook door een evenwichtige voeding te combineren met sporten, waarbij voor een niet-sportieve patiënt 20 minuten wandelen per dag kan volstaan. 

Een grote behoefte aan antioxidanten

Omdat het mitochondrion veel vrije radicalen doet ontstaan, moet ons lichaam beschikken over voldoende antioxidanten. 

Methylglyoxaal, ook pyruvaldehyde genoemd, een chemische verbinding van aldehyde en pyrodruivenzuur, ontstaat als bijproduct van diverse metabolische routes en ook als derivaat van aminoaceton, een metaboliet die door de afbraak van threonine of ook nog door de peroxidatie van vetten gevormd wordt. Maar de voornaamste bron is nog altijd glycolyse. Als de mitochondrions niet goed werken, zal op dat niveau het sterk cytotoxische methylglyoxaal zich opstapelen. De detoxificatie ervan gebeurt door het glyoxalasesysteem, waarvoor glutathion nodig is. Een goed voorbeeld van een van de effecten van methylglyoxaal is een verhoogde gevoeligheid voor pijn ter hoogte van de zenuwen, en dat verklaart de hyperalgesie bij diabetische neuropathie. Het vormt dus het directe verband tussen oxidatieve stress en ontsteking. 

L-carnosine is een dipeptide die wordt aangemaakt door bèta-alanine en histidine. Ze is van nature aanwezig in het lichaam, in het bijzonder in het hart, de hersenen en het musculoskeletale stelsel. De concentratie in het lichaam neemt af met de tijd, met 60% tussen 10 en 70 jaar. Die daling is gecorreleerd met huidverslapping en de verkleining van de spiermassa als gevolg van de leeftijd. L-carnosine is ook een krachtige antioxidant die vooral in vlees zit. Hij voorkomt dat bepaalde eiwitten gaan glyceren en vervult bijgevolg een belangrijke rol in ons gezondheidskapitaal omdat hij een invloed heeft op de lange levensduur van het cardiovasculaire systeem, de spieren, het neurologische systeem en de ogen. Ze speelt ook een belangrijke rol in de preventie van microvasculaire complicaties als gevolg van diabetes, vooral in geval van neuropathie, retinopathie en nefropathie. De stof mag dus worden aangeraden bij diabetes type l en 2. Naar verluidt werkt ze in op de bèta-amyloidplaques in de ziekte van Alzheimer en er worden ook helende eigenschappen aan toegeschreven. Wegens de combinatie van een moderne' voeding die steeds meer voedingsmiddelen met een hoge glykemische index bevat en de daling van de L-carnosineconcentratie met de leeftijd is suppletie wenselijk of in bepaalde gevallen zelfs sterk aanbevolen. 

Kurkuma speelt een cruciale rol bij ontsteking: het is een krachtige antioxidant die kanker tegengaat en bepaalde kankercellen kan vernietigen, maar gezonde cellen spaart. Hij onderschept ook zware metalen en helpt bij de genezing van maag- en darmzweren. De doeltreffendheid ervan hangt uiteraard af van de concentratie aan curcumine.

R-alfaliponzuur, dus de natuurlijke vorm, is ook een zeer krachtige antioxidant die iedereen dagelijks zou moeten innemen. Het zit vooral in broccoli en spinazie, maar jammer genoeg slechts in een zeer kleine hoeveelheid. In de literatuur zijn een twintigtal verschillende functies terug te vinden, met positieve effecten op aandoeningen zoals diabetes, kanker, alzheimer, dementie, ontsteking, LMD, na een myocardinfarct, enz. Deze antioxidant onderschept ook vet- en wateroplosbare zware metalen. De concentratie ervan in het lichaam kan nooit te hoog zijn en bovendien recyclet hij de andere antioxidanten.

Allemaal argumenten die pleiten voor een gezonde voeding die veel antioxidanten bevat, in combinatie met regelmatig bewegen. En niet te vergeten: ouderen, en in nog grotere mate sporters, hebben veel grotere behoeften dan 'normale' patiënten, dus is evaluatie en suppletie hier aangewezen.

Dr. Carchon voor Medi-Sfeer (29 november 2019)